“The Mongol Khan” жүжиг театрт ирдэггүй хүн амын бүлэг, залуус, настайчуудыг бүгдийг цуглуулж чадсан

Монголын уран бүтээлчид түүх, соёл урлагаа “The Mongol Khan” жүжгээр дамжуулан Их Британийн алдарт Колизей театрт тунхаглаад ирсэн билээ. Ардын уран зохиолч, яруу найрагч Б.Лхагвасүрэн агсны бүтээл “Тамгагүй төр” жүжгийг шинэчилсэн найруулгаар өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард Их Британийн Лондон хотноо тоглосон нь багагүй амжилт олсон. Театрын суудал өдөр бүр дүүрч, үзэгчдийн алга ташилт тасраагүй нь тоглолт амжилттай болсныг илтгэх биз ээ. Тус жүжгийн талаар барууны хэвлэл мэдээллээр сайн, муу олон шүүмж нийтлэл гарсан. Тэгвэл “The Mongol Khan” жүжгийг Лондон хотноо тоглоход гар бие оролцсон Монгол Улсын Соёлын элч, продюсер Ж.Өнөрмаа, Их Британийн Westend театрын продюсер Гай Чапмэн болон ерөнхий менежер Оливер Кинг нарын сонирхолтой ярилцлага Монголын үндэсний олон нийтийн телевизээр гарсан юм. Тус ярилцлагыг хүргэе.

Гай Чапмэн, Ж.Өнөрмаа

Ж.Өнөрмаа:/Монгол Улсын Соёлын элч, продюсер/ “The Mongol Khan” жүжгийг Лондонд авчирсан нь гайхалтай хэрэг байлаа. Бидний хувьд та бүхэнтэй хамтарч ажилласандаа талархаж байгаа. “Тамгагүй төр” буюу “The Mongol Khan” жүжгийг Лондон хотноо тоглоход гар нийлж, хамтран ажиллах продакшныг Их Британиас олох нь үнэхээр хүнд байсан ч, гайхалтай багийг олсондоо баяртай байна. Одоо бодоход бидний хийсэн зүйл үнэхээр зоригтой алхам болжээ.

Гай Чапмэн: /Make A Noise PR Marketing компанийн захирал, Westend театрын продюсер/ Хүмүүст дэлхийн аль ч улсаас Лондонд шоу, жүжиг экспорлох нь их хялбар мэт санагдаж болно. Гэтэл хүн бүхэн Лондонд шоу жүжгээ гаргах гэж зүтгэдэггүй учраас энэ тийм ч хялбар зүйл биш. Үүний зэрэгцээ тайз болон театрын цагийг тааруулж сонгох нь чухал. Эдийн засгийн хувьд боломжийн байхын тулд үзэгчдийн багтаамж ч бас чухал. Гэхдээ Лондонгийн томоохон театр энэ жүжгийг цагаа олж тавьсан гэж үзэж байгаа. Их Британид  “The Mongol Khan” жүжиг үнэхээр гайхалтай үзэгдэл болсон. Westend театрт тоглогддог Большой, Марииский балет шиг нүсэр сайхан тоглолт болж чадсан.

Оливер Кинг:/Wild Yak productions компанийн захирал, Westend театрын продюсер/ Гэхдээ гол асуудал нь бид суудлаа дүүргэх ёстой байсан. Жүжиг маш амжилттай тоглогдож, тасалбар сайн борлуулагдаж байгааг хараад үнэхээр цочирдсон. Буцаагдсан тасалбар гарах  болов уу гэтэл харин ч урт дараалал үүсгэн хэдэн өдрөөр зогсож байхыг харах үнэхээр гайхалтай.

Гай Чапмэн: Дуурьт үнэнч шүтэн бишрэгчийн хувьд хэлэхэд, тоглолт тал үзэгчтэй, хөгжимт жүжиг гэхэд зөвхөн бартерын тасалбарын үзэгчдээр дүүрсэн байх нь маш элбэг байдаг. Гэтэл их британичуудын сайн мэдэхгүй, ихэнхийнх нь хувьд сонсоо ч үгүй нэг жижиг улсын жүжигчид Лондонгийн хамгийн том театрт хагас сар тоглоно гэдэг бидний зорилго анх солиотой мэт санагдсан байх магадлалтай.

Оливер Кинг

Оливер Кинг: Монголын талаар мэдэхгүй хүмүүс их олон. Монгол Улсыг тусгаар улс ч гэж мэдэхгүй, Хятад, Оросын харьяаных бил үү ч гэж хэлэх хүмүүс байдаг атал гэнэт маш томоохон хэмжээний тоглолтыг Лондонд амжилттай толилуулсан нь Монголын тухай урьд өмнө байгаагүйгээр их яриа өрнүүлэхэд хүргэсэн. Энэ нь бүхэл бүтэн нийгэм, соёл урлагийн талаарх мэдлэгийг дээшлүүлэхээс гадна дипломат үйл ажиллагаанд идэвхтэй нөлөөлсөн. Монгол гэх брэндийг үр дүнтэй амжилттай сурталчилж, хүмүүст Монголын талаар илүү ихийг мэдэх хүсэл эрмэлзэл түрүүлж чадсан нь энэ  продакшны гайхалтай амжилтуудын нэг мөн. Би жишээ нь, Чингис хааны талаар сонсож байсан ч яг үнэндээ сайн мэдэхгүй байтал энэ төсөлд маш том оролцоотой оролцсон. 17 удаагийн тоглолтыг 40 мянган хүнд үзүүлнэ гэдэг бол жинхэнэ амжилт юм.

Гай Чапмэн: Эхний оройн тоглолт дүүрэн үзэгчтэй. Хашхирч уухайлсан, босож алга ташин хүндэтгэл үзүүлсэн байдалтайгаар өндөрлөсөн. Маргаашнаас нь тасалбар бүрэн борлуулагдаж, тэр байтугай нэмэлт тоглолтын тасалбар гаргасан нь ч зарагдсан. Энэ нь тоглолт хэр амжилттай болсныг харуулах үзүүлэлт мөн. Хүмүүс энэ жүжгийг Лондонд дахиж тоглоосой гэж хүсэж байна. Одоо хүмүүс “The Mongol Khan” гэж ямар бүтээл болох, юуг энэ жүжгээс үзэх эсэхээ ч мэддэг болчихлоо. Жил хагасын өмнө бол хэн ч энэ жүжгийн тухай мэдэхгүй, тэр байтугай Улаанбаатар гэдэг хотын тухай мэдэхгүй хүн олон байсан шүү дээ.

Ж.Өнөрмаа: Үнэнийг хэлэхэд анх долоо хоног тоглох тухай ярихад тасалбар борлуулагдахгүй байх гэсэн айдас байсан тийм үү?

Оливер Кинг: Би анх болгоомжилж, сэрэмжилж хандаж байсан. Монголын театрыг мэдэхгүй шүү дээ. Гэтэл бид олон тоглолт төлөвлөж болдоггүй. Гэтэл Колизей 700-800 тасалбар авсан байлаа ч хүнгүй хоосон мэт санагддаг тийм том танхимтай. Дээрээс нь тоглолтын багийг бодох ёстой. Ирж байгаа баг маань үнэхээр нүсэр болохоор театр том байх хэрэгтэй байдаг. Намайг гайхшруулсан нэг зүйл бол Монголын дижитал контент бүтээгчдийн ур чадвар. Тэдний хийсэн трейлер, видео нь “Game of Thrones” киноны өнгө аястай гайхамшигтай бүтээлүүд байлаа. Театрын уран бүтээлийн хувьд ийм сурталчилгаа ховор байдаг юм.

Гай Чапмэн: График дүрс видео нь гойд онцгой. Хийсэн бүтээлийн чанарын хувьд үнэхээр биширмээр. Тэдний ажил гүйцэтгэлийн хурд гайхалтай. Харь хэл дээр ажиллаж байгаа атал мэдээллийг шуурхай авч, зөв гүйцэтгээд үнэхээр мундаг байсан.

Оливер Кинг: Тоглолтын тухай мэдээлэл Их Британийн хэвлэл мэдээллээс хальж гарсан. Австрали, АНУ-д энэ жүжгийн тухай бичиж, Лондоны театрт болж буй шинэ сонинг чих тавьдаг улсууд гэнэт монгол жүжгийн талаар сонсож, “Юу болоод байна вэ, ярьж хэлж өгөөч” гэж сонирхож эхэлсэн. Лондон хотын захирагчийн жагсаалаар би монгол морьтны ард автобус жолоодож таарсан учир зөрж өнгөрөх хүмүүсийн яриаг сонссон юм. “Энэ шоу юм байна. Энэ жүжиг байх нь ээ” гээд л. Гэхдээ бидний сурталчилгаа аль эрт өнөөгийн Эзэн хааныг хааны ширээнд өргөмжлөх ёслолын үеэс эхэлсэн юм шүү дээ.

Гай Чапмэн: Бид брэндээ танилцуулаад удаагүй байх үед Цог жавхлант хаан III Чарльзыг хаан сэнтийд залах төрийн ёслол болж, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч ирэхтэй зэрэгцэн бид тоглолтоо болон Монгол Улсыг сурталчлах ажлуудыг явуулж Лондонд бодитоор таниулж, мэдүүлэх боломж болгож чадсан юм. Дараа нь харин театрын ердийн сурталчилгааны аяныг явуулж эхэлсэн. Бидний хөдөө зураг авалт хийсэн шторк нь Netflix-ийн киноны трейлэр шиг байсан нь театрын уламжлалт хэв маягийн үзэгчдээс гадна залуучуудыг маш ихээр татсан. Залуусыг дуурь ч юм уу, бүжгийн жүжиг үзүүлнэ гэдэг бүтэшгүй асуудал байдаг. Харин манай жүжгийг бүх насныхан үзсэн. Центрпойнтын асар том барилгын хоёр талд байрлах том видео дэлгэцээр жүжгийн танилцуулга гарсан. Гадуур явсан хүмүүс үзээд дуу алдахгүй байхын аргагүй. Энэ танилцуулгыг Лондонгийн алдартай гадаах талбайд гаргасан учир ганц жүжгийн бус Монгол руу аялах жуулчлалын сурталчилгаа болж чадсан. Лондонгийн алдартай гадаах талбайг гуравдагч орнуудаас ганцхан Камерун ашигласан ч бичлэг биш хөдөлгөөнгүй зураг байсан учир бүрсгэр сонирхолгүй байсан юм. Харин манай жүжгийнхэн үүнийг анх удаа ашигласан нь сайхан хэрэг. Бас Лондонгийн төвөөр морьд алхуулаад л. Үнэхээр гайхалтай.

Оливер Кинг: Лондон хотын захирагчийн шоу бол онцгой. Нэгдсэн вант улсын сүр жавхлант баярын жагсаал шүү дээ. 700 гаруй жилийн түүхтэй Лондоны хамгийн эртний түүхтэй иргэний жагсаал юм. Жил бүр зохион байгуулдаг уламжлалтай. Гэтэл гэнэт монголчуудын морьтон соёл, жүжгийн хувцас өмсгөл төрхийг энэ жагсаалаар гаргавал сонирхолтой юм биш үү гэдэг бодол орж ирээд холбогдох хүмүүстэй ярьснаар оролцохоор болсон.

Гай Чапмэн: Энэ ёслолын жагсаалыг хэдэн арван мянган хүмүүс зам дагуу үзэж байлаа. Гэтэл англичуудын байнга хараад байдаггүй, мэдэхгүй хүмүүс, уламжлалт хувцастайгаа алхаад, бас морь унаад гараад ирсэн. Ховор үзэгдэл болж байгаа юм. Үнэхээр ер бусын байсан. Дараа нь бид 110 хүний бүрэлдэхүүнтэй хаалтын үзүүлбэрээ талбай дээр тоглосон. Хүмүүс гайхаад л. Уран бүтээлчид маань тугаа бариад л. Уран бүтээлчдийн багийнхан юуг ч хийхэд бэлэн байсан нь үнэхээр сайхан. Тэд үлэг гүрвэлийн хувцас өмсөж сурталчилгааны хуудас тараах гэх мэт галзуу санаанууд сэдэж хийсэн. Би урд өмнө нь хэзээ ч ийм зүйл харж байгаагүй. Бас маш хөгжилтэй байсан.

Ж.Өнөрмаа: Манай Үндэсний урлагийн их театрын бүжигчид үнэхээр гайхалтай. Тэд тоглолтын маркетинг хийх, улс орноо сурталчилахын тулд юуг ч хийхэд бэлэн тийм их сэтгэлтэй залуус юм. Тэд маань авхаалж самбаа, ур чадвараа харуулж чадсан гэж бодож байна. Залуус маань аравтад хуваагдаж өдөр болгон төлөвлөгөө гарган ажиллаж байсан нь продюсер миний хувьд үнэхээр гайхалтай санагдсан. Уран бүтээлчдийн ихэнх нь анх удаа Лондонд ирсэн. Жүжгийн баг 150 гаруй хүний  бүрэлдэхүүнтэй. Тэд ажилдаа дуртай. Лондонд байх таалагдсан учраас аль хэдийнэ санаж эхэлсэн гэсэн шүү. Монголдоо 140 гаруй удаа тайзан дээр амжилттай тоглосны дараа жүжгээ Westend-д тавихаар зориглосон хэрэг. Манай жүжгийн хамт олон аз жаргалтайгаар хамтдаа ажиллаж, бие биенээсээ суралцаж, Westend-ийн олон шалгуурыг даван гарч чадсан нь их том амжилт болж чадлаа.

Оливер Кинг: Энэ төсөл Их Британи, АНУ, Монголын уран бүтээлч мэргэжилтнүүдийг нэгтгэж чадсан нь маш ховор тохиолдол бас амжилт. Хүн бүр бие биенээсээ суралцаж, олж авсан соёлын туршлагаа хуваалцсан нь тун ховор тохиол. Жүжгийн тухайд бид арга барил болоод өөр, өөр өнцгөөс ажилладаг тул зөрчилдөх зүйл гарч байсан. Гэхдээ бүгд асуудлаа ойлголцоод хамтдаа чадах бүхнээ хийсэн.

Гай Чапмэн: Төслийг эхлүүлэх үед найруулагч Б.Баатар “Бидэнд гайхалтай бүтээл байна. Харин энэ бүтээлээ Westend театрын хүлээдэг тэр жишигт бат нийцүүлсэн байх ёстой” гэж хэлсэн нь хамгийн гоё, сэтгэл сэргээж, эрч хүч нэмсэн явдал байлаа. Гадаадад тоглох гэж буй Английн жүжгүүд өөрсдийн тогтсон ойлголт арга барилаа өөрчилж, ийм нээлттэй байдаг болоосой гэж бодогдож байсан шүү.

Оливер Кинг: Нээлтийн үдэшлэгт миний анзаарснаар 40 гаруй улсын Элчин сайд, төлөөлөгчид ирсэн. Дараа нь Их Британийн парламентын гишүүд, Лордуудын танхимын гишүүд ирсэн байсан. Тиймээс энэ нь Англи, Монголын харилцааг дэмжих нийтлэг зорилготой хүмүүсийг дахин нэгтгэх бодит боломж болсон.

Гай Чапмэн: Театрт зохион байгуулдаг нээлтийн үдэшлэг болон хэвлэл мэдээллийнхэнд зориулсан арга хэмжээнд урлаг судлаач, урлагийн чиглэлээр бичдэг сэтгүүлч, тоймчид голдуу цуглардаг бол энэ удаагийн арга хэмжээнд улс төрийн болон аялал жуулчлалын тоймчид ирцгээсэн байлаа. Олон төрлийн сайн нийтлэлчид ирсэн учраас монгол жүжгийн тухай одоо ч нийтлэл, шүүмж гарсаар байна.

Ж.Өнөрмаа:  Мөн инфлюнсэр буюу нөлөөлөгчид ч байсан. 30 гаруй салбарын зочид ирсэн. Тэд тоглолтын талаар ямар бодолтой байсан бэ?

Оливер Кинг: Миний уулзаж, үг сольсон хүмүүс “Хөөх ийм зүйл болно гэж бодоогүй. Төсөөлснөөс их өөр зүйл байлаа. Сайхан мэдрэмж авсан” гэцгээж байсан. Энэ нь жүжиг маань сонирхууштай  болж чадсан гэсэн үнэлгээ юм. Бас бид Их Британид ийм олон хүн тайзан дээр гарахыг харж байгаагүй.

Гай Чапмэн: Үзэгчид анхаарлаа маш сайн төвлөрүүлж үзэж байсан. Сайн ч, муу ч би жилдээ 300 тоглолт үздэг. Тухайн тоглолт сонирхолгүй  бол хүмүүс босно, сууна, юм ууна, тоглолтын хөтөлбөр үзэх гэх мэтээр сатаарч эхэлдэг. Гэтэл манай жүжгийн гала тоглолт дээр хүмүүс үнэнээсээ анхаарлаа төвлөрүүлж, тоглолт өндөрлөхөд танхим дүүрэн алга ташиж байхыг хараад үнэхээр сэтгэл хөөрч догдолж  байлаа.

Оливер Кинг: Эхний тоглолт дээр олон монгол иржээ. Тэд монголчуудыгаа дэмжихээр ирж. Тэднийг хэр хүлээж авч байгааг хар даа гэж бодно. Тэгээд маргааш яах бол гэж бодно. Харин маргаашийн тоглолтын бүх тасалбар дууссан. Үзэгчид нь монголчууд байгаагүй. Театрт ирдэггүй хүн амын бүлгүүд, залуус, настайчууд бүгд хамтдаа цугларсан байгаа нь сэтгэл сэргэмээр байсан.

Гай Чапмэн: Та бүхэн жүжгийн багтаа Оливерын шагналт жүжгийн зохиолчийг авсан нь их сонирхолтой байлаа. Би түүнтэй 1988 онд “Манай улсын сайн сайхан” жүжгийг Хатан хааны ордонд тавихад нь анх хамтран ажиллаж байсан төдийгүй тэр бүтээлээрээ Оливерын шагнал хүртэж байсан юм. Түүний нөхөр Жон Мейн Монголын соёл түүхийн талаар бичдэг дэлхийд нэр хүндтэй зохиолч хүн. Тимберлэк Войртонбекр үндэсний театрт жүжгүүдээ толилуулдаг. Хатан хааны театр нь маш нэр хүндтэй учраас энэ хүн Английн театрын ертөнцөд итгэл үнэмшил бий болгоно гэсэн үг. Тэр тусмаа энэ хүнээс тайзнаа гарах хадмал орчуулгыг хийлгүүлж хөтөлбөртөө тусгуулна гэдэг бас нэг амжилт шүү. Ингэснээр монгол жүжиг бусад тоглолтоос зэрэг зиндаа нь эрс дээшилчихэж байгаа юм. Үүний зэрэгцээ Хатан хааны дуурийн театрт дуулж байсан монгол залуугаас эхлээд зөвхөн театрын тоглолт төдийгүй олон салбарт Монголын соёл урлаг Их Британид дуурсаж байгаа юм. Ирэх жил Хатан хааны академид гарах Монголын тухай үзэсгэлэн энэ эрчээрээ маш сонирхолтой болно гэж бодож байна.

Ж.Өнөрмаа: Монгол хэлээр тоглолтоо толилуулсан нь үзэгчдийн тоонд нөлөөлсөнгүй шүү дээ?

Оливер Кинг: Энэ тухай би их удаан мэтгэж маргасан шүү дээ. Ялангуяа Өвөрмонгол гэх мэт бусад улс оронд монгол хэлийг хяхаж хэлмэгдүүлж байгаа яг энэ цаг үед монгол хэлээрээ тоглох боломжийг ашиглая гэж би хэлсэн. Тэгээд ч монгол хэл тайзан дээр сонсууштай сайхан хэл. Дэлхийд бүтээлийг уугуул хэл дээр нь үзэх хүсэл хүчтэй болсон. Гэтэл англи хэл дээр тоглох ёстой гэх арга барилаа муйхраар тулгаад эхлэхээр нэг зүйл дутуу болчихно. Монгол жүжигчид монгол бүтээлээ эх хэлээрээ толилуулж байгаа нь гол шидэт увидас нь юм. Харин тэрийг нь хүмүүс үзэж сонирхох гэж ирж буй нь зүйн хэрэг.

Ж.Өнөрмаа:  Монгол найруулагчтай ажиллах танд ямар байв?

Оливер Кинг: Б.Баатар бол суут найруулагч мөн. Зүгээр л хайр хүрмээр сайхан сэтгэлтэй, нээлттэй хүн. Энэ хэсгийг ингэж тэгж өөрчлөх үү, яах уу гэхэд шууд хүлээж авдаг нь хамгийн сэтгэлд өег. Энэ чинь үнэхээр урамтай. Яагаад гэвэл ихэнх найруулагч “Үгүй ээ би ингэж хийдэг. Өөр хүний үгийг сонсмооргүй байна. Ингээд л болоо” гэдэг. Гэтэл урлаг цаг хугацаа явах тусам чансаа нь сайжирч, төгөлдөршиж байдаг. Тэрбээр жинхэнэ гоц гойд бүтээлийг бүтээхийн тулд гарамгай бүжиг дэглээчид, хөгжмийн зохиолчид, шилдэг авъяастнуудыг нэгтгэж чадсан. Тоглолтын хувцас өмсгөл гайхамшигтай. Энэ бүх олон өнгө, талст давхаргыг нэгтгэн нийлүүлж эерүүлэн зохицуулж чадна гэдэг бол жинхэнэ найруулагчийн уран чадвар. Жинхэнэ сорилт ч мөн.

Ж.Өнөрмаа: Үнэхээр тийм. Миний хувьд Б.Баатартай хамтарч ажиллах нь үнэхээр гайхалтай, бас талархалтай байлаа. Тэр удирдагч хүн. “The Mongol Khan” жүжгийн багт бүжигчид, жүжигчид, орлон тоглогчид, уран нугараачид, арын алба, тайз, гэрэл, дуу шум гээд маш том багийг бүрдүүлсэн. Мөн архилогчид болон судлаачдыг урьж хувцас болон жижиг хэрэглэл дээр зөвлөгөө авсан. Архилогийн олдворуудыг тусган түүнийгээ “Торго” салоны чадварлаг хамт олноор бүтээлэгсэн. Б.Баатар найруулагч энэ бүх хүмүүсийг хөтлөн, нэгтгэн удирдаж чиглүүлсэн. Westend-д жүжгээ тавьснаар хийж, бүтээж чадаж байвал дэлхийн хамгийн том тайзан дээр ч тоглох боломжтой гэсэн ойлголтыг нийт уран бүтээлчдэдээ өгч чадлаа.