“Шуудангийн салбарын зохицуулалт” зөвлөгөөн боллоо

Харилцаа холбооны салбарын хөгжил цаг хормоор өөрчлөгдөн, эдийн засагт эзлэх байр суурь нь улам бүр өргөжин тэлж хүмүүсийн өдөр тутмын өргөн хэрэглээ болсоор байна.  Ковид-19 цар тахлын үед олон улсын тээвэр логистикт томоохон өөрчлөлт орж, бараа тээвэр гацсанаас болж манай улс импортын бараа, бүтээгдэхүүний дутагдалд орсон. Гэвч нөгөө талдаа дотоодын цахим худалдаа нэмэгдэж үүнийг дагаад хүргэлт, шуудангийн үйлчилгээ гурваас дөрөв дахин өссөн үзүүлэлт гарчээ. 

Харилцаа холбооны зохицуулах хорооноос жил бүр уламжлан зохион байгуулдаг “Шуудангийн салбарын зохицуулалт-2021” сэдэвт зөвлөгөөн “Новотел” зочид буудалд боллоо. Зөвлөгөөнд төр болон хувийн хэвшлийн 70 гаруй төлөөлөл, аж ахуй нэгж оролцон мэдээлэл танилцуулга хийж, салбарын өнөөгийн байдал, хамтын ажиллагаа, тулгамдсан асуудал, цаашд хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаа төсөл, ажлуудын талаар хэлэлцэв. 

Харилцаа холбоо зохицуулах хорооны дарга Г.Чинзориг зөвлөгөөнийг нээж хэлсэн үгэндээ “Монгол Улсын Засгийн газраас цахим үндэстэн болох уриалга дэвшүүлж, нийгмийн бүхий л салбарт цахим шилжилтийг эрчимтэй хийж байна. Шуудангийн салбар ч мөн адил цахим шилжилт хийж, салбар хоорондын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх, шуудангийн технологи үйл ажиллагааны мөрдөлт, шууданчийн хувийн хариуцлага, сахилга батыг сайжруулах, цаашдын зорилгоо тодорхойлоход эл зөвлөгөөн чухал үр дүн авчирна гэдэгт итгэлтэй байна” гэлээ. 

Ковид-19 цар тахлын улмаас шуудангийн үйл ажиллагаа эрхлэгчид ихээхэн сорилт бэрхшээлтэй тулгарсан ч үндсэн үйлчилгээгээ тасалдуулалгүй Монгол орны өнцөг булан бүрт хүрч, олон улсын шуудангийн байгууллагуудтай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлсээр байгааг онцоллоо. 

2019 онд Харилцаа холбооны тухай хууль, Шуудангийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт орсон. Энэ хүрээнд өнгөрсөн онд хуулиудын нэмэлт өөрчлөлтийн хүрээнд шуудангийн үйлчилгээ үзүүлэхэд мөрдөх дүрэм, улс хоорондын шуудангийн илгээмжийг хилээр нэвтрүүлэх журамд хэд хэдэн өөрчлөлт орж, стандартуудыг шинэчлэн баталсан юм.

Зөвлөгөөний үеэр Харилцаа холбоо мэдээллийн технологийн газрын Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газрын дарга З.Гантогоо шуудангийн салбарт төрөөс баримтлах бодлогын талаар танилцуулсан. Мөн тэрбээр олон улсын буухиа шуудангийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгын хүрээнд Хөшигийн хөндийн шинэ нисэх буудалд шуудан илгээмжийг ялган ангилах төв байгуулах ажлыг “Монгол шуудан” ХК-тай хамтран гүйцэтгэж байгаа талаар мэдээлэл өглөө. Ийм төв байгуулагдсанаар гааль дээр шуудан илгээмж гацаж саатах, удааширдаг асуудал шийдэгдэх аж. 

Хаягжилт болон зип кодын систем нь шуудангийн салбарт төдийгүй үндэсний дэд бүтэц, нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн чухал үзүүлэлт болдог. Манай улсын хувьд хаягжилтыг тодорхой болгох, шинэ түвшинд гаргах шаардлага бий. Тиймээс төрийн зүгээс бодлогын хүрээнд хаягжилтын олон системийг цэгцлэх, нэгдсэн бодлого гаргахаар төлөвлөжээ. Мөн шуудангийн хүргэлт үйлчилгээнд зип код ашигладаг болохын тулд байшин барилгын хаягжилтын стандартад өөрчлөлт оруулахаар болсон талаар онцоллоо. 

Зөвлөгөөний үеэр ХХЗХ-ны Шуудан зохицуулалтын газрын дарга П.Цэрэнням шуудангийн салбарын өнөөгийн байдал, хэрэгжүүлсэн ажлуудын талаар танилцууллаа. Тэрбээр “Улс хоорондын шуудан илгээмжээр ард иргэд хориотой эд зүйлс, ГЕГ-ын зөвшөөрөгдсөн тоо хэмжээнээс илүү бараа илгээх тохиолдол буураагүй. Ялангуяа Ковид-19 цар тахалтай холбоотойгоор эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл, нэмэлт тэжээл, амын хаалт зэргийг их хэмжээгээр илгээж байгаа нь хил гаалийн хяналтын шалгалтанд асуудал дагуулж байна. Мөн улс хоорондын нислэг саатсаны улмаас шуудан илгээмж хугацаандаа хүрэхгүй байгаа тухай хэрэглэгчдийн гомдол ихэссэн. Тиймээс илгээмжээ даатгуулах нөхцөл шаардлага үүссэн гэдгийг анхааруулж байна” гэлээ. 

Үүний дараа шуудангийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа үндэсний томоохон төлөөлөл “Монгол шуудан” ХК-ийн дэд захирал Н.Хосбаяр танилцуулга мэдээлэл хийлээ. Цахим шилжилтийн нөлөөгөөр шуудангийн үндсэн үйлчилгээ болох бичиг, захидлын төрөл манай улсад төдийгүй дэлхий даяар тасралтгүй буурч байгаа аж. Харин цахим худалдаа болон цар тахлын нөлөөгөөр овор хэмжээтэй илгээмж, буухиа шуудангийн солилцоо огцом өсчээ. Энэ хүрээнд Монгол шуудан компани цахим худалдааны “Гараас гарт” хүргэлтийн үйлчилгээний хүчин чадлаа нэмэгдүүлж, Улаанбаатар хот болон 21 аймаг руу долоо хоногт тогтмол 1-5 удаагийн давтамжтай шуудан, ачаа тээвэр гүйцэтгэдэг болсон байна.

Өнгөрсөн жилээс E-Mongolia платформоор дамжуулан иргэний үнэмлэх, жолооны үнэмлэх, гадаад паспорт шинээр болон дахин авах зэрэг төрийн үйчилгээг цахимаар авсан тохиолдолд иргэдэд хаягаар нь хүргэдэг болсон. Цаашдаа хоёр шатлалт үйлчилгээ буюу хүүхдийн төрсөний гэрчилгээ авах, хуулийн этгээд байгуулах зэрэг үйлчилгээг цахимаар авч шуудангаар хүргүүлэх боломж бүрдэх юм байна. Мөн дотоодын шуудангийн аюулгүй найдвартай байдлыг хангах, хүргэлтийг хурдан шуурхай болгох чиглэлээр хот хоорондын логистикийн төвүүд байгуулах төслийн бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлжээ.

Улаанбаатар хот болон таван бүсэд логистикийн дэд төвүүд байгуулах юм. 

Зөвлөгөөний үеэр шуудангийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг компанийн төлөөлөлүүд мөн илтгэл тавьсан. Манай улс цар тахал эхэлсний дараахан БНХАУ-ын ард түмэнд 30 мянган хонь бэлэглэж байсан. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга хонь бэлэглэх гэрчилгээг БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпинд гардуулснаас хойш найман сарын дараа эхний ээлжийн хонийг Хятадын талд хүлээлгэн өгч байв. 30 мянган хонийг БНХАУ руу зөөж тээвэрлэх ажлыг амжилттай гүйцэтгэсэн олон улсын буухиа шуудангийн “Эс Эф экспресс” сүлжээ компанийн Монгол дахь “Эс Эф Эм Эл” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Б.Аюурзана цар тахлын нөхцөл байдалд хэрхэн ажиллаж байгаа болон шуудангийн салбарт хийж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ажлынхаа талаар мэдээлэл өглөө. 

Тус компани Монгол Улсаас гарч байгаа экспортын бүтээгдэхүүнийг нэмэгдүүлэх зорилготой үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Энэ оны эхний хагас жилийн байдлаар үндэсний үйлдвэрлэгчдийн 47 тонн орчим бараа бүтээгдэхүүнийг экспортлоход дэмжлэг үзүүлэн хөнгөлөлттэй үнээр тээвэрлэсэн байна. “Замын-Үүдийн чөлөөт бүс дээр гаалийн баталгаат ачаа тээшийг шилжүүлэн ачих агуулахын төслийг хэрэгжүүлэхээр зорьж байна. Энэ хүрээнд Сангийн яам, Гадаад харилцааны яам, Гаалийн ерөнхий газар, Зам тээврийн яам зэрэг холбогдох байгууллагуудад албан бичиг хүргүүлээд байна” гэж Б.Аюурзана захирал дурдав. Гаалийн баталгаат агуулах баригдсанаар хил хаагдаж ачаа бараа гацах, удаашрах зэрэг олон асуудал шийдэгдэх бүрэн боломжтой гэдгийг тэрбээр онцолсон юм. 

Зөвлөгөөнийг зохион байгуулагчдын зүгээс НҮБ-ын тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын хүрээнд Монгол Улс байгаль орчинд ээлтэй технологийг түгээн дэлгэрүүлэх,  улс орны аюулгүй байдал, эдийн засгийн тогтвортой байдлыг хангахад шуудангийн байгууллагын үүрэг оролцоо нэн чухал байгааг онцолж хил дамнасан зохион байгуулалттай гэмт хэрэг, терроризмыг санхүүжүүлэх, мөнгө угаахын эсрэг нэгдэн, шуудангийн технологийн ажиллагааны мөрдөлт, шууданчийн хувийн хариуцлага, сахилга батыг сайжруулах шаардлага нэмэгдсээр байгааг сануулсан юм. 

Хил гаалиар ачаа тээш болон биедээ хар тамхи тээвэрлэн оруулж ирэхээс гадна шуудан илгээмжээр Монгол Улсын иргэний хаягаар хар тамхи илгээх тохиолдол хэд хэд бүртгэгдсэн байна.

Тиймээс шуудан илгээмжээр мансууруулах бодис, сэтгэцэд нөлөөлөх эм бэлдмэл илгээх гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх талаар ЦЕГ-аас мэдээлэл өгсөн юм. Шуудангийн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуй нэгж Монгол Улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон, хязгаарласан барааг хүлээн авахгүй байх үүрэг хүлээдэг. Энэ тал дээр онцгой анхаарч ажиллахыг Гаалийн ерөний газраас шуудангийн тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч компаниудаас хүслээ. Ялангуяа хувь хүний нэр дээр эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл Монгол улс руу илгээх нь хил гааль дээр асуудал үүсэх шалтгаан болж байна гэв. 

Мөн гаалийн цахим системийн шинэчлэлийн талаар Гаалийн ерөнхий газрын Мэдээллийн технологийн төвийн байцаагч О.Мөнхзул танилцуулсан. Иргэн, хуулийн этгээдэд гаалийн үйлчилгээг цахим хэлбэрээр нэг цэгээс хүргэх зорилгоор www.gaali.mn  портал сайтыг ажиллуулж эхэлжээ. Эл портал сайтаас шуудангийн тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч аж ахуй нэгж болон иргэд заавал гаалийн зуучлагчаар дамжуулахгүй гаалийн бүрдүүлэлт, лавлагаа, тодорхойлолт, төлбөр тооцоо зэрэг бүх үйчилгээг цахимаар авах бүрэн боломжтой болсон байна. 

Ковид-19 цар тахлаас үүдэн дэлхий дахинд тээвэр логистикийн салбар ихээхэн хүнд байдалд орж үүнийг даган төмөр зам, усан зам, агаарын  тээвэр зуучийн үйлчилгээний үнэ өссөн. Мөн улс орнууд хөл хорио тогтоосноор далайн болон хуурай газрын боомтуудын үйл ажиллагаа доголдож, ажиллах хүчний дутагдалд орсон байна. Цар тахалд хамгийн түрүүнд нэрвэгдсэн Хятад улс  хямралаас хамгийн түрүүнд гарч, экспортын баримжаатай үйлдвэрүүд нь бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж эхэлсэн юм.

Зөвлөгөөний үеэр шуудангийн логистик үйлчилгээнд тулгамдаж буй асуудлын талаар “Монгол экспресс” ХХ-ийн захирал Н.Энхбат мэдээлэл өгсөн. Тэрбээр “Бүх улс оронд тээвэр логистикийн хүндрэлээс болж худалдааны дисбаланс үүссэн. Ачаа тээврийн усан онгоц, гал тэрэг нэг талдаа гацаж үүнээс үүдэн нийлүүлэлт багасаад байна. Энэ байгаа байдлаас хэрхэн гарч шийдэх вэ гэдгийг дэлхий даяараа хэлэлцэн ярьж байна.  Нэн тэргүүнд цахим харилцаа холбоо, хамтын ажиллагаанд шилжье гэсэн нэгдсэн байр суурийг илэрхийлж байна. ” хэмээн онцоллоо.

Харилцаа холбооны тусгай зөвшөөрөлтэй үйлчилгээ эрхлэгчдийн улсын төсөвт төвлөрүүлсэн орлого 2021 оны хагас жилийн байдлаар 131.1 тэрбум төгрөгт хүрч үүний 2.4 тэрбум төгрөгийг шуудангийн салбар бүрдүүлсэн байна. Мөн шуудангийн салбарт 1.2 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгджээ. Өнөөдрийн байдлаар шуудангийн салбарт 135 тусгай зөвшөөрлийг 95 хуулийн этгээд эзэмшиж байна. Мөн салбарын ажилтнуудын тоо энэ оны хагас жилийн байдлаар 1250 гаруй байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеэс арван хувиар өссөн үзүүлэлт аж. Шуудангийн салбарын зөвлөгөөний үеэр хэлэлцсэн асуудал,  санал шүүмжийг нэгтгэн зөвлөмж гарган тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч аж ахуй нэгж болон холбогдох төрийн байгууллагуудад хүргүүлэх юм байна.