Э.Батболд: Залуус хороолол 2024 оноос ашиглалтад орно

БХБЯ-ны Орон сууц, санхүүжилтийн хэлтсийн дарга Э.Батболдтой ярилцлаа. 

-Иргэдийг орон сууцжуулах зорилгоор  гурван цогцолбор хороолол байгуулахаар болсон. Хөтөлбөрийн хүрээнд нийтдээ хэдэн айлыг орон сууцжуулах вэ? Морингийн даваанаас бусад байршил тодорхой болсон уу? 

-Энэ бол төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ажил. ТЭЗҮ, судалгаа, шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын хэмжээ хэдийнэ тодорхой болсон. Газар, дэд бүтцийг төр шийднэ. Эхний ээлжинд баригдах Залуус-1 хороолол нь 5600 айлын орон сууц бүхий 58 блок барилгаас бүрдэнэ. Морингийн даваанд буюу харьцангуй хол байршилтай учраас төслөө үе шаттай хэрэгжүүлнэ. Эхний ээлжинд 1000 айлын 13 блок барилга, хоёрдугаар ээлжинд 2000 айлын орон сууцыг ашиглалтад оруулна. Харин гуравдугаар ээлжинд үлдсэн орон сууцыг барина. Ингэж үе шаттай хэрэгжүүлж байгаа нь дулааны дэд бүтэцтэй холбоотой. 

Төслөө бид ирэх оны дөрөвдүгээр сараас эхлүүлэхээр төлөвлөсөн. Барилгын ажил эхэлснээс хойш дунджаар 1.4 жилийн дараа барилга ашиглалтад ордог. Ингээд тооцохоор 2024 оны гурав, дөрөвдүгээр улирлаас эхний ээлжийн орон сууцууд ашиглалтад орох төлөвтэй байна. Харин нөгөө хоёр байршлын тухайд, эцэслэн шийдээгүй байгаа. Гэхдээ нэгийг нь Хонхор орчимд барихаар судалж байна. Хэрвээ тэнд баривал цэвдэгтэй хөрсийг нь илүү гүн ухаж барих шаардлагатай болно. Зардал ч өндөр гарна. Гэтэл зорилго маань иргэдийг хямд орон сууцаар хангах шүү дээ. 

-Залуус хорооллын орон сууцны нэг м.кв-ыг 2.2 сая төгрөгөөр худалдаална гэсэн мэдээлэл байсан. Төрийн дэмжлэгтэй хэрэгжиж байгаа хэрнээ зах зээл дээрх үнэтэй ойролцоо байгаагийн шалтгаан юу вэ?

-Үнийг яг тогтоогүй байна. Гэхдээ манайхаас м.кв нь 2.2 сая төгрөг байх болов уу гэсэн таамаглал гаргасан нь үнэн. ТЭЗҮ боловсруулахдаа томсгосон төсвөөр тооцсон учраас ийм үнэ гарч ирсэн. Тэгэхээр энэ үнээс буух магадлалтай. 2.2 сая төгрөг гэдэг бол тэр орчимд шинээр баригдаж байгаа барилгуудын үнэтэй харьцуулахад харьцангуй хямд.

Хан-Уул дүүрэгт баригдаж байгаа орон сууцны дундаж үнэ м.кв нь 2.9 сая төгрөг, Яармаг орчимд баригдаж байгаа байрны дундаж үнэ м.кв нь 2.4 сая төгрөг байна.

-Төлбөрийн нөхцөл дээр хэр уян хатан хандах вэ? Жишээлбэл, шинэ орон сууц ипотекийн зээлээр авахад ордергүй гэдэг шалтгаанаар залуучууд ихэвчлэн хуучин орон сууц авдаг. Дээр нь урьдчилгаа 30 хувиа бэлэн гаргаад өгөх залуу гэр бүл ховор шүү дээ.  

-Монгол Улсын Засгийн газар болон Төв банкнаас хэрэгжүүлж байгаа зургаан хувийн хүүтэй орон сууцны ипотекийн зээлийн хөтөлбөр бол улсын хэмжээнд иргэдэд олгож байгаа хамгийн хөнгөлөлттэй зээлийн хувилбар. Мөн түрээсийн орон сууцны хөтөлбөр байгаа. Энэ хөтөлбөрт хамрагдсан иргэд байраа өмчилж авах боломжгүй. Гэхдээ байртай болтлоо түр хугацаанд маш хямд үнээр түрээслээд амьдрах боломжтой. Түүнчлэн түрээслээд өмчилж авах хэлбэр бас бий. 

Бид Залуус болон цаашид хэрэгжүүлэх төслүүддээ ийм гурван хэлбэрийг иргэдэд санал болгох юм. Иргэн, барилгын компани гээд энэ төсөл аль аль талдаа үр ашигтай байх ёстой. Энэ утгаараа 10 хувийг нь түрээслэх, 20 хувийг нь түрээслээд өмчлөх, үлдсэн 70 хувийг нь зах зээлийн жишгээр борлуулна гэдэг ч юм уу, ийм байдлаар квот тогтоож өгнө. Гэхдээ иргэдийн худалдан авах чадвар, төслийн үр ашиг гээд бүх зүйлийг нарийн тооцож байж хэдэн хувийг нь ямар байдлаар иргэдэд худалдах, түрээслүүлэх гэдгээ шийднэ.

-Түрээсийн үнэ нь зах зээлийн ханшаас хэр хямд байх вэ? 

-Хангай хотхоноор жишээ татъя. Мөн ийм байдлаар төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр баригдсан. Сүхбаатарын талбайгаас ердөө хоёр км зайтай. Хангай хотхоны 40м2 хоёр өрөө байранд 240 мянган төгрөг л төлдөг.

Тэр хавийн болон Бага тойруу орчмын хоёр өрөө байрны түрээсийн үнэ нэг сая төгрөгт хүрч байна. Өөрөөр хэлбэл, төрийн өмчид бүртгэлтэй түрээсийн орон сууц зах зээлийн үнээс 3-4 дахин хямд. Залуус хотхон болон цаашид төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх орон сууцны төслүүд яг ийм загварчлал, схемээр явна. Үнэ өртөг нь ч ийм зарчмаар тогтоно.

-Төрөөс орон сууцжуулах төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр нэг өрөө байртай нь хоёр өрөө байр авах, хоёр өрөөтэй нь гурван өрөө байранд орох гэх мэтээр зорилтот хүмүүстээ хүрч чаддаггүй гэсэн шүүмжлэл гардаг. Энэ тал дээр хэрхэн анхаарч байгаа вэ? 

-Барилга хот байгуулалтын сайдын 2017 оны 26 дугаар тушаалаар баталсан Зорилтот бүлгийн иргэдийг түрээсийн орон сууцанд хамруулах журам, Засгийн газрын 2019 оны 138 дугаар тогтоолоор баталсан Түрээсийн орон сууцыг өмчлөх журам, Монголбанкны Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтын журам гэсэн үндсэн гурван журам бий. Журам болгон дээр иргэн өөрийн нэр дээр орон сууцгүй байх гэсэн шаардлага тавьдаг. Энэ гурван хөтөлбөр бол орон сууцгүй иргэдийг орон сууцжуулах зорилготой. 

Дараагийнх нь төлбөрөө төлж чаддаг байх ёстой гэсэн гол шаардлага бий. Зах зээлийн эдийн засагт шилжсэн энэ үед үнэгүй гэдэг ойлголт ер нь байхгүй. Тэгэхээр энэ хоёр шаардлагыг хангаж байх ёстой. 

-Хотын төвлөрлийг сааруулна гэдэг нь хотын захаар байшин барихыг хэлэхгүй, гол нь дэд бүтцийг нь шийдэх ёстой. Морингийн даваанд Залуус хороолол ашиглалтад орлоо гэхэд тэндээс хотын төв рүү чиглэсэн зам харилцааг хэрхэн сайжруулах вэ? 

-Энэ бол маш чухал асуудал. Бид зүгээр орон сууц бариад орхихгүй. Тэр орчмын дэд бүтцийг хөгжүүлэх, ажлын байр бий болгох гэх мэт ажлуудыг цогцоор нь төлөвлөсөн. Иргэд хотын зах руу нүүхэд хотын төв рүү чиглэсэн хөдөлгөөн нэмэгдэнэ. Тэгэхээр бид энэ асуудлыг шийдэхийн тулд яг тэнд нь 5200 ажлын байр бий болгоно. Мөн Улаанбаатар хотын мастер төлөвлөгөө, Улаанбаатар хотын мастер автозамын төлөвлөгөө гэж бий. Нийслэлийн баруун тийш чиглэсэн тэлэлттэй холбоотойгоор хэд хэдэн томоохон автозамын бүтээн байгуулалт эхлэх гэж байна. 

-Яваандаа хотын төвд ойролцоо байршилд төр засгаас дэмжлэг үзүүлээд иймэрхүү төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх үү? Ялангуяа 100 айл, Ногоон нуур орчмыг төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр бүрэн орон сууцжуулах хэрэгтэй гэдэг шүү дээ.  

-Боломжтой. Гэхдээ Дэнжийн 1000, Зуун айл, Долдугаар хороолол гэх мэт байршлууд нь гэр хорооллыг дахин төлөвлөх ажлын хүрээнд орон сууцжина. Газар чөлөөлөх маш том ажил ард нь өрнөдөг. Энэ утгаараа бага зэрэг удаашрах хандлага бий. 

-Ногоон нуурт Хятадын хөрөнгө оруулалтаар орон сууцны хороолол барина гээд шав тавьж байсан. Хөрөнгийн эх үүсвэр нь хэдийнэ тодорхой болоод шав тавьчихсан байхад яагаад удааширч байна вэ? Энэ төсөл хэзээ эхлэх вэ?  

-Энэ бол Хятадын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар хэрэгжих ажил. Хоёр улсын гэрээ контрактаар шийдэгдэнэ. Иймэрхүү олон улсын төсөл хөтөлбөр хэрэгжихэд маш их бэлтгэл ажил шаардагддаг. Нөгөө талаас бүх зүйл тодорхой болоогүй байхад улсын төсвөөс 100 тэрбум төгрөг гаргаад дэд бүтцийг нь тавьчихвал тэр хөрөнгө оруулалт үр ашиггүй хэдэн жил дарагдахыг мэдэхгүй. Уг нь бид 2020 онд эхлүүлье гэж төлөвлөсөн ч цар тахлын улмаас хил хааж хойшилсон. 

Мөн Хятадын талаас ажилчдаа оруулж ирэх, зөвшөөрөл олгох тал дээр удаашралтай байна. Гэхдээ энэ жилдээ багтаад Хятадаас орж ирэх барилгын ажилчдыг хаана, яаж байршуулах гэх мэт асуудлаа шийднэ. Аль 2010 оноос л Ногоон нуурыг орон сууцжуулах талаар ярьсан. Манай талаас бол бүх зүйл бэлэн. 

-Залуус хороолол шиг ийм төслийг орон нутагт хэрэгжүүлэх үү? 

-Болно. Бид Залуус хорооллоо цогцоор нь хэрэгжүүлээд дуусчихвал цаашдаа дагуул хот, хөдөө орон нутаг руу чиглэсэн ажлуудыг яг энэ моделоор хэрэгжүүлээд явна. Залуус-1, 2, 3 гэж яриад байна л даа. Гэхдээ бид заавал Залуус гэж нэрлэхгүйгээр орон сууцны төсөл хөтөлбөрийг яг энэ механизмаар хэрэгжүүлнэ.

Мөн иймэрхүү байдлаар иргэдээ орон сууцжуулаад эхэлсэн хэд хэдэн сайн жишээ байна. Тухайлбал, Сэлэнгэ аймагт Орон нутаг хөгжүүлэн сан болон аймгийн төсвөөс дэд бүтэц, газраа шийдээд, хувийн хэвшлийнхэнд зээл олгож, орон сууц бариулсан. Тэр байранд нь  иргэд түрээслээд өмчлөх хэлбэрээр орсон. Мөн Дорноговь аймаг яг ийм байдлаар орон сууцжуулах хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна. Орон нутаг өөрсдөө ингэж хэрэгжүүлэхээс гадна ТОСК-иар дамжуулаад орон сууцжуулах ажлыг зохион байгуулах боломжтой.

-Хямд үнэтэй энгийн орон сууцны эрэлт их байхад эсрэгээрээ өндөр зэрэглэлийн орон сууцны нийлүүлэлт их байгаа талаар судалгаа байсан. Ер нь иргэдийг хямд орон сууцаар хангах, эрэлт нийлүүлэлтийг уялдуулах, орон сууцны үнийг тогтвортой барих чиглэлд салбарын яамнаас хэрхэн анхаарч байна вэ?

-Ипотекийн зээлийн санхүүжилтэд энэ жил 686 тэрбум төгрөг төлөвлөсөн. Жилд дунджаар 9000 айл өрхийг хамруулдаг. Харин барилгын салбарт жилдээ 12000 айлын орон сууц ашиглалтад орж байна. 2013-2014 онд 12-13 мянган хятад ажилчин орж ирсэнтэй холбоотойгоор жилд 18-19 мянган айлын орон сууц ашиглалтад орж байсан үе бий. Ерөнхийдөө нийлүүлэлт хангалттай байна гэж ойлгож болно. Гагцхүү барилгын компаниуд зах зээлээ мэдрээд ямар зэрэглэлийн орон сууц барихаа зөв шийдэх хэрэгтэй.  Ер нь тансаг зэрэглэлээс илүү дунд зэрэглэлийн орон сууц эрэлттэй байдаг. Тансаг зэрэглэлийн орон сууц илүүддэг. Борлогдохгүй уддаг. Тэр болгонд яам ороод дундаж зэрэглэлийн орон сууц барь гээд байж болдоггүй. Зах зээлийн зарчмаараа л явдаг.