Орон нутгийн онцлогт тохирсон ухаалаг дулааны сүлжээг бий болгоно

Барилга, хот байгуулалтын яам, Өмнөговь аймаг, Ханбогд сумын Засаг даргын Тамгын газрын захиалгаар, “Оюу толгой” ХХК-ийн санхүүжилтээр боловсруулсан “Ханбогд сумын төвийн хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө 2040” урт хугацааны төлөвлөлтийн баримт бичгийг танилцуулж, Ханбогд сумын удирдлагуудад гардууллаа. Ханбогд сумын ухаалаг, ногоон, тогтвортой хөгжлийн суурь зарчим тус төлөвлөлтийн үзэл баримтлал юм. Төлөвлөгөөг боловсруулахдаа Ханбогд сумын нийгэм, эдийн засаг, барилга байгууламж, дэд бүтцийн одоогийн нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийж, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй тооцоо судалгаанд үндэслэн, олон улсын хот төлөвлөлтийн аргачлалаар Монгол Улсын стандарт,  дүрмийг мөрдлөг болгосон юм. Энэхүү үйл ажиллагаанд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ УИХ, Засгийн газрын зарим гишүүний хамт оролцсон. 

Тэрбээр “ Засгийн газраас Хот хөдөөгийн сэргэлтийн хүрээнд өөрийн эдийн засгийг бие даан бүрдүүлж, Монгол улсын хөгжилд бодит хувь нэмрээ оруулж буй аймаг орон нутгийг бодлогоор онцгойлон дэмжиж ажиллах болно. Ханбогд сумыг жишиг хот болгон хөгжүүлэх өнөөдрийн хөрөнгө оруулалт нь Өмнийн их говьд Шинэ хот сүндэрлүүлэх Шинэ сэргэлтийн бодлого хэрэгжих түүхэн үйл явдлын зөвхөн эхлэл юм.” гэдгийг онцоллоо. 

Харин “Оюу толгой” компанийн Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн дарга, Элчин сайд Г.Батсүх “Харилцан ойлголцлын санамж бичиг, батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу Ханбогд маань өргөжин дэвжиж, хил орчмын жишиг сум болж хөгжих гараанаас мордохоор зэхэж байна. Энэ нь манай улсын Засгийн газаас хэрэгжүүлж буй Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд хот, хөдөөгийн сэргэлт эрчимжиж байгаагийн тод илрэл юм.” хэмээн ярилаа.

Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумыг хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээ, амралт, аялал жуулчлал эрхлэх, иргэдийн ажиллаж, амьдрах таатай орчин бүрдсэн төв болгон хөгжүүлэхээр төлөвлөж, сумын төвийн хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлүүдийг нөөцөд, бодлогод, хэрэглээнд тулгуурласан дагалдах салбаруудыг тодорхойлон гаргасан.

Өөрөөр хэлбэл, Ханбогд сумыг говийн бүсийн тогтвортой, хүртээмжтэй, цогц, ухаалаг загвар сум болгон хөгжүүлж, технологи, дэд бүтэцтэй, амьдрах орчин сайтай, ажилтай, орлоготой иргэдтэй, аялал жуулчлал хөгжсөн, ухаалаг засаглалтай сум болгох төлөвлөлтийн үндсэн шийдлүүдийг дэвшүүлсэн. Ийнхүү нэгдмэл алсын хараанд чиглэсэн талуудын хамтын ажиллагаа нь УИХ-ын 2021 оны 12 дугаар сарын 30-ны өдрийн 103 дугаар тогтоолын дагуу байгаль орчин, нийгэм, засаглалыг сайжруулах чиглэлээр хамтран ажиллах хүрээнд хийгдэж байгаа нэн чухал ажил гэдгийг оролцогч талууд онцоллоо. Энэхүү хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг богино хугацаанд 2025 он хүртэл 250.1 га, дунд хугацааг 2030 он хүртэл 505.4 га, хэтийн төлөвлөлтийг 2040 он хүртэл 794.8 га талбайд хэрэгжүүлэх аж. Ханбогд сумыг үе шаттайгаар хөгжүүлэхэд  нийт 825.9 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байгаагаас эхний ээлжид 245.3 тэрбум төгрөг зарцуулахаар байна. “Оюу толгой” компанийн Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлөөс Ханбогд сумын хөгжилд зориулан 50.0 сая ам. долларын хөрөнгө оруулалт хийхээр шийдвэрлэжээ. 

Ханбогд сум нь ирээдүйд хойд зүгт тэлэх боломжтой байна. Сумын одоогийн суурьшил, засаг захиргаа, сургууль, цэцэрлэгийн байршил, газар олголт, газрын гадаргуутай уялдуулан авто болон явган замын сүлжээ, гудамжаар холбон, ногоон байгууламж, гэрэлтүүлэг, зам талбайн тохижилт, шаардлагатай худалдаа, үйлчилгээ, нийгмийн дэд бүтцийн барилгуудын хамтаар 1,610 га талбайд төлөвлөсөн болно. Уул уурхайн сөрөг нөлөөллийг багасгахын тулд тогтвортой уул уурхайн зарчмыг тогтвортой аялал жуулчлалын зарчимтай уялдуулан говийн эмзэг, экосистем бүхий биологийн төрөл зүйлийн амьдрах орчныг хамгаалж, байгаль орчинд ээлтэй ан амьтныг ажиглах, палеонтологийн аяллыг брэнд болгон хөгжүүлсэн, дотоодын аялагчдад зориулсан олон улсын байгаль хамгаалах стандартад нийцсэн, аялал жуулчлалын барилга байгууламж бүхий аялал жуулчлалын үзмэртэй сум болгон хөгжүүлнэ. Ханбогд сумын аялал жуулчлалыг тусгай хамгаалалттай байхаар тусгасан ба газар нутагт байгалийн болон судалгаа, шинжилгээний аялал голлосон долоон маршрут бүхий долоог аялал хөгжүүлэхээр тусгав. Аялал жуулчлалын гол бүтээгдэхүүн, үзмэр, үйлчилгээ нь Галба уул орчимд төвлөрөх бөгөөд Шар цав, Дэмчигийн хийд орчимд өвөрмөц архитектур дизайнтай амралтын газрууд байхаар төлөвлөв. Инженерийн хангамжийн төлөвлөлт: Хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө хэрэгжүүлэх үе шат болох 2025, 2030, 2040 оны түвшинд инженерийн хангамжийн эх үүсвэрийг үе шаттайгаар өргөтгөх, шинээр барьж байгуулахаар төлөвлөлөө.

Хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний үзэл баримтлалтай уялдуулан орон нутгийн онцлогт тохирсон цэвэр эрчим хүч бүхий нарны дулааны энергийг нөөцлөх, дулааны станцтай хосолж ажиллах, технологийн уян хатан системтэй, ухаалаг дулааны сүлжээг бий болгоно.

Хүн амын ундны эх үүсвэрийг дунд хугацаанд 2026-2030 онд баруун хэсгийн хайгуулын нөөц худгийг иж бүрэн барих, төлөвлөлтийн хугацаанд 2031-2040 онд зүүн хэсгийн хайгуулын нөөц худгийг иж бүрэн барихаар төлөвлөсөн. Ханбогд сумын төвийн цахилгааны ачаалал 2025 онд 3.9 МВт, 2030 онд 7.3 МВт, 2040 онд 14.8 МВт болгох өсгөх төлөвлөгөөтэй байна. Эхний ээлжийн 2020-2025 онд сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэр болох 1-10 кВт чадалтай нарны жижиг цахилгаан станцуудыг олон нийтийн барилгууд болон хувийн орон сууцанд суурилуулан, хооронд нь холбож, сэргээгдэх эрчим хүчний нэгдсэн системийг бий болгоно. Мөн 10 МВт хүчин чадалтай нарны станц ашиглалтад оруулж, эрчим хүчний хэрэглээний 70 хүртэл хувийг хангахаар төлөвлөлөө. Ханбогд сумын тухай: Ханбогд сумын төв нь 1924 онд Галба сум нэртэйгээр Хадан хошуу гэх газар анх үүсгэн байгуулагдсан. Улаанбаатар хотоос 650 км, аймгийн төвөөс 250 км зайтай оршдог. Ханбогд сумын төв нь баруун, хойд талаараа Өмнөговь аймгийн Манлай, Цогтцэций, Баян-Овоо сумдтай, зүүн талаараа Дорноговь аймгийн Хатанбулаг, Мандах сумдтай нутаг залган оршихоос гадна урд талаараа БНХАУ-тай хил залгаа оршин, Гашуунсухайт хилийн боомтоор Монгол Улсын эдийн засаг, гадаад худалдааны өсөлтийг дээшлүүлж байна. Газар нутгийн хэмжээ 15,150 км2, нийт таван багтай. 2019 оны байдлаар аймгийн нийт хүн амын 12.4 хувь буюу 1,956 өрхийн 8,660 иргэн суурин ажиллаж, амьдарч байна.